Wszechrosyjska Komisja Nadzwyczajna do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem, zwana potocznie Czeka, lub Czieriezwyczajką powstała 7 grudnia 1917 roku. Fakty związane z powołaniem znienawidzonej, siejącej powszechny postrach w społeczeństwie radzieckim tajnej policji przywołali Sławomir Szof orazprofesor Paweł Wieczorkiewicz w audycji z cyklu ”Postacie XX wieku”, nadanej w czerwcu 1997. Credo Dzierżyńskiego wybitny sowietolog określił krótko: - To była filozofia masowego terroru.

Dlaczego Dzierżyński

- W momencie, kiedy Lenin dokonał przewrotu październikowego i zaczął zdawać sobie sprawę, że rzeczą zasadniczą jest opanowanie, czy raczej sterroryzowanie społeczeństwa, jego wybór padł na Dzierżyńskiego - komentował historyk. - Z punktu widzenia Lenina szef WCzK wyróżniał się dwoma podstawowymi cechami: był fanatycznym ideowcem rewolucji i, jako Polak, nie miał żadnych osobistych i narodowych uprzedzeń przed tym, by unurzać Rosję we krwi i żeby eksterminować całe grupy społeczeństwa rosyjskiego.
W apologetycznej biografii ideowego rewolucjonisty, wydanej w Polsce w 1968 roku, tak oto przedstawiano powstanie osławionej Czeka:
”Rada Komisarzy Ludowych pod przewodnictwem Lenina, po przedyskutowaniu informacji o możliwości strajku powszechnego pracowników w instytucjach rządowych, postanowiła polecić tow. Dzierżyńskiemu utworzenie specjalnej komisji dla znalezienia metod zdławienia złośliwego sabotażu."

Przed zebraniem w dniu 7 grudnia 1917 roku. Lenin posłał Dzierżyńskiemu kartkę, w której uzasadnił konieczność jak najbardziej zdecydowanej walki z kontrrewolucją i zasugerował konkretne środki w tym kierunku. Wieczorem tego samego dnia Dzierżyński przedstawił Radzie Komisarzy Ludowych wnioski na temat działania organizacji i skład Komisji do walki z kontrrewolucją i sabotażem. Rada zatwierdziła wniosek Dzierżyńskiego, by nazwać komisję Wszechrosyjską Komisją Nadzwyczajną do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem, w skrócie WCzK.

W ten sposób utworzono czujną straż rewolucji socjalistycznej. Instytucję, która była – jak wskazywał Lenin – "karzącym mieczem wymierzonym przeciwko niezliczonym spiskom, niezliczonym zamachom na władzę radziecką, organizowanym przez ludzi, którzy byli bez porównania silniejsi od nas". "By komisja nadzwyczajna stałą się rzeczywistą groźbą dla burżuazji i jej agentów należało postawić na jej czele bolszewika o kryształowej uczciwości, śmiałego i zdecydowanego, w którym splatałyby się harmonijnie: gorące serce, trzeźwość umysłu, stalowa wola z nienawiścią i bezwzględnością w stosunku do wrogów” – pisali apologeci rewolucjonisty.

Wykonawca woli Lenina

I znaleziono odpowiedniego człowieka, ”dobrego, proletariackiego jakobina”, jak mówił Włodzimierz Lenin. Przewodniczącym WCzK-a na wniosek wodza rewolucji, przy jednogłośnym poparciu partii bolszewickiej, został Feliks Dzierżyński.
- Czy wniósł własny wkład w dzieło terroru? - pytał autor audycji. - Nie ulega wątpliwości, że Dzierżyński był przez cały czas przez Lenina kontrolowany – odpowiedział profesor Paweł Wieczorkiewicz. - To jeden z największych ludobójców-wykonawców w historii. Obok Himmlera i Jeżowa, na pewno największy w historii XX wieku - dodał sowietolog.

W miesiąc po ustanowieniu WCzK miała 23 osoby personelu. W 1920 roku jej skład liczył już 27 tysięcy ludzi, a w 1921 roku - w momencie zakończenia wojny domowej - 310 tysięcy funkcjonariuszy cywilnych, w tym 137 tysięcy żołnierzy w wojskach wewnętrznych i 94 tysięcy w jednostkach frontowych.
Czerwony terror
30 sierpnia 1918 roku przy jednej z podmoskiewskich fabryk miał miejsce nieudany zamach na Lenina. Korzystając z pretekstu, Czeka rozpoczęła tzw. czerwony terror. Na niespotykaną dotąd skalę dokonywano masowych egzekucji. Do oskarżonych o działalność kontrrewolucyjną strzelano z karabinów maszynowych. Rozkaz taki wydał Feliks Dzierżyński.

W Piotrogrodzie wydawano tak wiele wyroków śmierci, że skazanych wiązano parami, ładowano wieczorami na drewniane barki, które wyprowadzano na wody Zatoki Fińskiej, i tam zatapiano. "Akcje CzeKa prowadzone były z taką brutalnością i bezwzględnością, jakich nie może pojąć cywilizowany umysł" - pisał w swym pamiętniku Sidney Reilly, który przebywał w Rosji w czasie rewolucji październikowej.
Posłuchaj historii człowieka, który z polskiego patrioty stał się ”czerwonym katem” Rosji.